Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti w Chełmie podjęła się kolejnego zadania, które upamiętnia wiedzę z zakresu historii Polski, poprzez odniesienie do lokalnych związków z Chełmem. Zadanie Godzina „W” – niezłomność i pamięć, dofinansowane ze środków Muzeum Historii Polski z programu „Patriotyzm jutra” Edycja 2024, polegało na organizacji wydarzeń upamiętniających 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego.
W sierpniowych walkach brały udział osoby znane społeczności, ale ich uczestnictwo w powstaniu jest faktem zupełnie zapomnianym: Wiktor Ambroziewicz, Teresa Lechnicka-Affeltowicz, Władysława Szoc, Maria Tarnowska, Krystyna Wańkowicz, Władysław Zajdler. Około 96 osób, związanych z ziemią chełmską, zostało zidentyfikowanych jako uczestnicy powstania. Naszym zamiarem było podkreślenie znaczenia niebywałego patriotyzmu i heroizmu bohaterów związanych z Chełmem lub powiatem poprzez miejsce urodzenia, nauki, pracy lub służby w wojsku. Powstanie Warszawskie jako wydarzenie, które rozegrało się w stolicy, ma status walki o znaczeniu ogólnopolskim i uniwersalnym. Dlatego też zorganizowaliśmy działania pozwalające na odkrywanie oraz dokumentowanie elementów polskiej tożsamości. W Parku Czytelnika, przed budynkiem Biblioteki wybrzmiały patriotyczne strofy w interpretacji Teresy Pyc i zapłonęły ognie, ujarzmione przez zespół Teatru Hesperydy z Klubu Wojskowego w Chełmie pod kierunkiem Elżbiety Dopieralskiej. Uzupełnieniem widowiska poetyckiego i fire show były archiwalne fotografie wyświetlane na budynku ChBP. Program liryczny był kompilacją utworów młodych uczestników powstańczego zrywu: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Zdzisława Stroińskiego, Tadeusza Gajcego (wszyscy trzej zginęli w sierpniu 1944 r.), Teresy Marii Bogusławskiej (zmarła w wieku zaledwie 15 lat) oraz Tadeusza Hollendra (rozstrzelany w 1943 r.), a także Wisławy Szymborskiej i Tadeusza Różewicza. Koncert „Godzina W”, był współorganizowany przez Chełmski Dom Kultury. Poruszające widowisko w wykonaniu zespołu piosenkarzy i muzyków przywołało historię tragicznego zrywu, pełnego romantycznego oddania ojczyźnie, narodowej dumy i niezwykłej odwagi powstańców. Koncert brał także udział w Programie „Warto być Polakiem”, którego organizatorem jest Samorząd Województwa Lubelskiego. Wystawa „Bohaterowie Godziny „W”: Cyprian Odorkiewicz i inni” prezentowała sylwetki kilkunastu osób – uczestników Powstania Warszawskiego, urodzonych w Chełmie lub na terenie obecnego powiatu chełmskiego, a także związanych z Chełmszczyzną poprzez miejsce zamieszkania, naukę, pracę oraz służbę wojskową. Autorzy publikacji „Chełmianie w powstaniu warszawskim”- Janusz Krzywicki i Zbigniew Lubaszewski (Chełm, PTTK, 2015) zidentyfikowali 96 takich osób. W tytule ekspozycji wymieniony jest Cyprian Odorkiewicz, jeden z najbardziej zasłużonych Chełmian, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, radny Rady Miejskiej w Chełmie, dowódca batalionu „Krybar”. Na wystawie upamiętniono również m.in. Wiktora Ambroziewicza, Teresę Lechnicką-Affeltowicz, Władysławę Szoc, hrabinę Marię Tarnowską, Krystynę Wańkowicz, Władysława Zajdlera. Dokumenty i informacje pokazują Powstanie Warszawskie jako spontaniczny zryw, wyraz wiary w zwycięstwo i euforię wolności. Przedsięwzięcie, przywołujące historię i wspomnienia sprzed ośmiu dekad, nawiązuje do lokalnych aspektów poprzez biogramy i wizerunki pojedynczych bohaterów. Plenerowy pokaz poruszającego filmu „Miasto 44” w reżyserii Jana Komasy był kolejnym elementem projektu. Fabularna opowieść o młodych ludziach, którym przyszło żyć, kochać i walczyć w mrocznych czasach okupacji niemieckiej, pokazał w pełni romantyczną niezłomność i dramat warszawskich powstańców. W uroczystym odsłonięciu pamiątkowej tabliczki ku czci Cypriana Odorkiewicza i innych powstańców warszawskich wzięła udział rodzina bohatera – państwo Teresa i Krzysztof Prostowie oraz Katarzyna Grela. Tablica została zainstalowana przed drzewkiem pamięci przed budynkiem Biblioteki. W projekcie znalazły się również warsztaty historyczne dla młodzieży w formie escape room, poświęcone udziałowi dzieci i nastolatków w powstaniu, zakończone napisaniem „Listu do powstańca”, multimedialny konkurs wiedzy, w atrakcyjnej formie w stylu popularnego programu telewizyjnemu oraz warsztaty plastyczne dla dzieci „Laurka dla powstańca”.
Nasze przedsięwzięcie pokazało, jak podczas 63 trudnych dni kształtowała się polska państwowość i społeczeństwo obywatelskie. Staraliśmy się zaprezentować entuzjazm powstańców, by pielęgnować pamięć o ludziach, czasem bezimiennych, czasem znanych z imienia i nazwiska. Pojedyncze osoby tworzą historie i sprawiają, że wydarzenia historyczne stają się bliższe i bardziej zrozumiałe. Ważne jest, by pielęgnować dumę z bohaterstwa naszych przodków, którzy nie wahali się poświęcać życia dla realizacji idei wolności człowieka i niepodległości państwa.
Koordynatorem zadnia była Anna Pietuch starszy kustosz ChBP.